استفاده از تجهیزات مناسب و دارای تاییدیه‌ی «اتحادیه‌ی جهانی کوه‌نوردی (UIAA)» نقش زیادی در بهبود کیفیت پیمایش و نجات جان افراد ایفا می‌کند. در این مقاله تلاش شده تا مهم‌ترین تجهیزات کوه‌پیمایی که به همراه داشتن آن برای شما ضروری است و همچنین نکات مهم هر بخش (چگونگی خرید و نگهداری از آن) آورده شود.

منبع: فدراسیون کوه‌نوردی و صعودهای ورزشی

کوله‌پشتی کوه‌نوردی (Mountaineering Backpack)

امروزه کوله‌پشتی‌های کوه‌نوردی در اندازه و اشکال مختلف تولید می‌شوند.

جنس پارچه و قسمت‌های مختلف کوله‌پشتی باید دربرابر سایش، پارگی و نفوذ آب مقاوم باشد.

رنگ کوله‌پشتی برای اینکه از دور به خوبی دیده شود، بهتر است با رنگ محیط متفاوت باشد. جهت تغییر رنگ کوله‌پشتی در برنامه‌های مختلف می‌توانیم از روکش (کاور) با رنگ‌های مختلف استفاده کنیم.

• در برف از رنگ قرمز
• در جنگل از رنگ نارنجی یا زرد
• در شب و محیط‌های تاریک از رنگ سفید یا شبرنگ

حجم کوله‌پشتی براساس لیتر محاسبه می‌شود و با توجه به برنامه‌ی پیش رو تعیین می‌گردد.

• ۱۵ لیتر: حمل لوازم مختصر یا صعود به قله (کوله‌ی قله)
• ۲۵ تا ۴۰ لیتر: برنامه‌های یک روزه
• ۴۰ تا ۶۵ لیتر: برنامه‌های دو و چند روزه
• ۶۵ تا ۸۰ لیتر: برنامه‌های ویژه و خاص یا برنامه‌های زمستانی

کوله‌پشتی انتخابی شما علاوه‌براینکه باید با اندازه‌ی قد، عرض شانه‌ها و جنسیت شما متناسب باشد، از نظر کاربرد با هم متفاوت بوده و در زمان خرید باید به این نکته توجه نمایید.

• کوله‌پشتی کوه‌پیمایی: دارای زین و جیب‌های متعدد
• کوله‌پشتی سنگ‌نوردی: بلند و باریک‌تر از عرض پهلوها
• کوله‌پشتی یخ‌نوردی: بلند و کاملا ضد آب
• کوله‌‌پشتی برنامه‌های خاص: مثل کوله‌پشتی‌های باربری، جنگل، کویر، اسکی، امداد و نجات، حمل مجروح، دره‌نوردی، حمل کودک و…

نگهداری از کوله‌پشتی

• همیشه یک کاور بزرگ (یا یک گونی) جهت قرار دادن کوله‌پشتی در اتومبیل به همراه داشته باشید.
• کوله‌پشتی خود را روی زمین خیس قرار ندهید.
• از حمل ظروف و لیوان‌های شیشه‌ای در کوله‌پشتی خودداری کنید.
• بعد از استفاده از کوله‌پشتی، لوازم آن را تخلیه کرده، با جارو برقی خاک آن را گرفته و با یک دستمال نم‌دار آن را تمیز کنید.
• تلاش کنید کوله‌پشتی خود را تمیز نگه داشته تا نیاز کمتری به شستشو پیدا کند. اما در صورت نیاز به شستشو به موارد زیر دقت کنید:
  • کوله‌پشتی را با آب ولرم و بدون استفاده از مواد شوینده‌ی شیمیایی (بجز مواد مخصوص شستشوی کوله‌پشتی) بشویید.
  • کوله‌پشتی را چنگ نزنید.
  • جهت خشک کردن کوله‌پشتی، آن را بصورت وارونه، در سایه و محلی که هوا جریان دارد آویزان کنید.
  • هیچ‌گاه کوله‌پشتی را با حرارت آتش خشک نکنید.

بیشتر بدانیم: شستشوی کوله‌پشتی کوه‌نوردی

کفش (Boots)

امروزه با پیشرفت ورزش کوه‌نوردی، کفش‌های متعددی با کاربردهای گوناگون ساخته می‌شوند. اما بصورت کلی کفش از سه قسمت اصلی و مهم تشکیل شده است:

• رویه: پا را در مقابل سنگ‌ها، رطوبت و سرما حفظ می‌کند.
• زیره: تاثیر عواملی چون لیز خوردن، احساس سرما و فشار سنگ‌ها از زیر کفش را کاهش می‌دهد.
• ساق: باید به اندازه‌ای بلند باشد که قوزک پا را بپوشاند.

انواع کفش‌های کوه‌نوردی

• کفش‌های کوه‌پیمایی سبک: جهت استفاده در برنامه‌های کوه‌پیمایی و کوه‌نوردی سبک.
• کفش‌های سه فصل: جهت استفاده در تمام فصول سال بجز زمستان.
• کفش‌های سنگین: در برنامه‌های زمستانی و صعودهای بلند استفاده می‌شوند. دارای انواع تک‌پوش، دوپوش و سه‌پوش هستند و جنس رویه‌ی آن‌ها از فایبرگلاس و پارچه‌ی تنفسی ساخته می‌شود.
• کفش‌های سنگ‌نوردی: در ورزش سنگ‌نوردی و جهت صعود از دیواره‌ها بکار می‌رود.

نکات مهم
هنگام خرید کفش، باید سایز کفش را بعد از پوشیدن جوراب مخصوص کوه‌نوردی بررسی نمایید.
در یک برنامه‌ی کوه‌نوردی یا کوه‌پیمایی سنگین، از کفش‌های نو که تا الان نپوشیده‌اید، استفاده نکنید.
بند کفش را در زمان صعود، در قسمت پنجه محکم‌تر و در قسمت ساق آزادتر بسته و در زمان پایین آمدن، هر دو قسمت را محکم ببندید.

عینک (Goggles)

ویژگی‌های مهم عینک کوه‌نوردی

• استاندارد و ساخته‌شده توسط برندهای معتبر.
• سبک و مقاوم.
• دارای فریم بزرگ به میزانی که تمام چشم و اطراف آن را بپوشاند.
• دارای محافظ در کناره‌های عینک جهت محافظت از چشم در زمان کولاک و طوفان.
• دارای جعبه‌ی مخصوص نگهداری.
• دارای بند حمایت.
• برخورداری از فیلتر ماورا بنفش (UV400) جهت محافظت در برابر اشعه‌ی ماورا بنفش در اثر تابش مستقیم نور خورشید ویا انعکاس آن از سطح برف.
• برخورداری از فیلتر پلارایز (Polarizer) جهت حذف نورهای خیره‌کننده و مزاحم.
• دارای خاصیت فتوکرومیک (Photochromic) جهت تنظیم شدت نور.
• دارای خاصیت هیدروفوبیک (آب‌گریز یا Hydrophobe) جهت کاهش قدرت چسبندگی قطرات آب.

پوشاک (Clothing)

پوشاک در زمان پوشیدن به ۳ لایه‌ی کلی تقسیم می‌شود:

• لایه‌ی زیرین: پوششی که با پوست بدن در تماس است و بهتر است از جنس پلی‌استر و کاملا بهداشتی ساخته شده باشد.
• لایه‌ی میانی: دارای خاصیت تنفسی مناسب به نحوی که گرمای مورد نیاز بدن را حفظ و گرمای اضافی را خارج کند.
• لایه‌ی رویی: پوشش عایق و محافظ لایه‌های زیرین و میانی در برابر عوامل مختلفی مثل سرما، رطوبت، باد و…

ویژگی‌های مهم پوشاک کوهستان

• سبک و مقاوم
• رنگ مخالف با محیط
• خشک شدن سریع (پارچه‌های پلی‌استر)
• تنفس مناسب
• نگه‌دارنده‌ی گرما به میزان مطلوب
• مقاوم در مقابل عوامل مختلف جوی مثل سرما، رطوبت، باد و…
• اندازه‌ی مناسب (نه خیلی جذب و نه خیلی گشادتر از بدن)

انواع پوشاک

پلار

پارچه‌ای از جنس پلی‌استر و الیاف مصنوعی، نسبتا سبک و مقاوم، در صورت خیس شدن سریع خشک شده، بو نمی‌گیرید و گرمای بدن را در لابه‌لای خود حفظ می‌کند.

گورتکس (Gore-Tex)

قطر منافذ این نوع پارچه ۰٫۲ میکرون است؛ درنتیجه قطرات آب که بزرگتر از این اندازه هستند از آن عبور نکرده اما مولکول‌های بخار آبِ بدن که کوچکتر از این اندازه هستند، براحتی از آن خارج می‌شود.
پوشاک گورتکس که معمولا از ۳ لایه تشکیل شده، باعث خروج بخار تعرق بدن و جلوگیری از نفوذ رطوبت و باد به داخل می‌شود.

پوشاک پر (Down Clothing)

پوشاکی ساخته شده از پر پرندگان یا الیاف مصنوعی، بسیار سبک و کم حجم، خیلی سریع خیس شده و خیلی دیر خشک می‌شود؛ به همین علت بیشتر در زمان استراحت، شب‌مانی و بیواک استفاده می‌شود.

پوشیدن چند لایه‌ی پوشاک به مراتب مناسب‌تر از پوشیدن یک لایه لباس ضخیم است. چرا که با تغییر دما و آب‌وهوا می‌توانید با کم‌وزیاد کردن لایه‌ها، بهترین شرایط را برای بدن خود فراهم نمایید.

ظرف آب

قمقمه

جنس مناسب آن از آلومینیوم ساخته شده؛ چرا که علاوه بر سبکی، تغییری در طعم و بوی آب ایجاد نمی‌کند. برای حفظ دما، بهتر است از کیسه‌ی مناسب قمقمه به همراه آن استفاده شود.

کیسه‌آب (Camel Bag)

کیسه‌آب یا کمل‌بگ با برخورداری از یک کیسه که در کوله‌پشتی قرار می‌گیرد و یک لوله انتقال آب، حمل و دسترسی راحت‌تری به آب ایجاد می‌کند. اما مدیریت سخت آب مصرفی، احتمال سوراخ شدن و همچنین سختی خشک کردن آن بعد از استفاده، از اشکالات این روش برای حمل آب است.

در فصول و آب‌وهوای خیلی سرد و خیلی گرم، بعد از مصرف آب، جهت جلوگیری از یخ‌زدگی یا گرم شدن آب درون لوله، آن را به داخل کیسه‌آب برگردانید.

چراغ پیشانی

چراغ پیشانی، هدلایت (Headlight) یا هدلامپ (Headlamp) جهت پیمایش در شب و مسیرهای تاریک برروی پیشانی یا کلاه کاسکت نصب می‌شود. در هنگام خرید باید به وزن، برد (محدوده) نور و میزان ظرفیت و نگهداری شارژ باتری آن دقت کنید.

زیرانداز (Karrimat)

امروزه زیراندازها (Sleeping Mat) بسته به نوع و فصل استفاده به اشکال و از مواد مختلفی ساخته می‌شوند. برای تهیه‌ی یک زیرانداز مناسب باید به ویژگی‌های زیر دقت کنید:

• حجم زیرانداز: بعد از جمع شدن، هرچه فضای کمتری اشغال کند، حمل آن راحت‌تر خواهد بود.
• وزن زیرانداز: هرچه سبک‌تر بهتر.
• ضد آب و عایق رطوبت و سرما: این نکته برروی نوع کیسه‌خواب شما تاثیر دارد.

دستکش (Gloves)

جهت محافظت از دست‌ها در مقابل سرما و عوامل جوی دیگر، با توجه به آب‌وهوا و نوع برنامه، از دستکش‌های مناسب و مخصوصی استفاده می‌شود. اما به‌طور کلی شما نام ۳ نوع دستکش را بیشتر می‌شنوید:

• دستکش بیس
• دستکش پر
• دستکش گورتکس

کلاه

کلاه آفتابی

جهت محافظت سر و صورت در مقابل گرما و تابش مستقیم نور خورشید استفاده می‌شود. رنگ‌های روشن، گرما را به خود جذب نکرده و جنس پلی‌استر آن که تنفس‌پذیری خوبی داشته باشد، مناسب‌تر است.

کلاه پلار

جهت محافظت سر در مقابل سرما بکار می‌رود و باعث حفظ گرمای سر می‌شود. شما می‌توانید با توجه به میزان سرما و شرایط محیط از هدبند نیز استفاده کنید.

گتر (Gaiter یا Guêtre)

در مناطقی که ارتفاع برف یا گل‌ولای بیشتر از ساق کفش شماست، جهت جلوگیری از ورود برف، گِل یا اشیاء مختلف به داخل کفش، از گتر (ساق‌پوش) استفاده می‌کنیم.

گترها اندازه، جنس و ساختار مختلفی دارند اما عموما با نام‌های ساده، کوتاه، بلند، یک‌ یا دو لایه و سوپرگتر شناخته می‌شوند. بصورت کلی با استفاده از یک زیپ ویا چسب باز شده و بعد از قرارگیری برروی ساق پا و کفش بوسیله‌ی تسمه یا سیم (زیر کفش) و سگک به کفش متصل می‌شود.

پانچو (Rain Poncho یا شنل باران)

پوششی بسیار سبک و کاملا ضد آب که در زمان بارندگی استفاده می‌شود. بهتر است از انواعی که کوله‌پشتی را نیز پوشش می‌دهد استفاده کنید. اندازه‌ی آن باید متناسب با سایز شما + کوله‌پشتی و بلندی آن تا زیر زانو باشد.

یکی از اشکالات پانچو این است که بعلت ضد آب بودن آن، در پیمایش و فعالیت‌های سنگین در اثر تنفس و تعرق بدن، از داخل خیس می‌شود.

چراغ خوراک‌پزی (Backpacking Stoves)

جهت پخت‌وپز، گرم کردن غذا، تهیه‌ی چای، آب کردن برف و… استفاده می‌شود. چراغ‌های خوراک‌پزی در انواع مختلف و با سوخت‌های متفاوتی مثل گاز، بنزین یا الکل در بازار وجود دارند؛ اما بصورت کلی از دو قسمت مخزن سوخت و سرشعله تشکیل شده‌اند.

حتی‌الامکان از چراغ خوراک‌پزی در داخل چادر استفاده نکنید. چرا که باعث مصرف اکسیژن داخل و خفگی شده (در صورت بسته بودن منافذ) ویا در اثر بی‌احتیاطی منجره به آتش‌سوزی خواهد شد.

کتری

کتر‌ی‌های کوه‌نوردی بسیار سبک و کم‌حجم هستند و به جهت داشتن سطح تماس زیاد با شعله و قطر کم بدنه، با صرف انرژی کمتری می‌توانید برف را ذوب کرده یا آب را بجوش بیاورید.

فلاسک

فلاسک‌های کوه‌نوردی از مخزن داخلی شیشه‌ای ساخته نمی‌شوند و هر دو جدار داخلی و بیرونی از جنس استیل هستند. نکاتی که باید در هنگام خرید یک فلاسک به آن دقت داشته باشید:

• وزن: هرچه سبک‌تر، بهتر.
• میزان زمان نگهداری آب جوش و آب سرد یا یخ.

با استفاده از روکش پارچه‌ای فلاسک می‌توانید میزان زمان نگهداری گرما یا سرمای داخل آن را افزایش دهید؛ همچنین بعنوان ضربه‌گیری برای فلاسک عمل می‌کند؛ چرا که بسیاری از فلاسک‌ها با ضربه‌های شدید، خاصیت نگهداری گرما یا سرمای خود را از دست می‌دهند.

ظرف غذا (Tableware)

ظروفی که جهت تهیه یا سرو غذا می‌توانید از آن استفاده کنید، انواع و اقسام بسیار زیادی دارند که با توجه به نوع نیاز شما می‌توانید انواع مختلف آن را تهیه نمایید. اما مثل بیشتر لوازم کوه‌نوردی دیگر، در زمان خرید، به وزن، حجم و میزان مقاومت آن‌ها دقت کنید.

نی تصفیه آب

این نی جهت تصفیه‌ی آب رودخانه، چشمه یا منابع طبیعی دیگر استفاده می‌شود. جهت اطلاع از موارد مجاز استفاده و قدرت تصفیه‌ی آن باید کاتالوگ محصول را مطالعه نمایید.

کیت کمک‌های اولیه (First Aid Kit)

یکی از ضروری‌ترین مواردی که هر شخص باید به همراه داشته باشد، کیت کمک‌های اولیه است. بهتر است از کیت‌های آماده‌ی SOS استفاده کنید؛ اما می توانید لوازم پزشکی داخل آن را با توجه به نوع برنامه انتخاب نمایید. در اینجا بصورت مختصر به لوازم ضروری درون یک «کیت کمک‌های اولیه» اشاره شده است:

• پودر همواستاتیک یا هموگاز (جهت انعقاد سریع خون).
• اسپری شتستشو و ضدعفونی زخم، پد الکلی، ژل آنتی‌باکتریال.
• تیغ جراحی، پنبه هیدروفیل استریل، گاز استریل، دستمال ۳ گوش، باند نواری ۳، ۵ و ۷ سانتی‌متری، پنس، قیچی کوچک، چسب بانداژ، چسب بخیه، چسب زخم، باند کشی، دستکش یک‌بارمصرف.
• تب‌سنج یا دماسنج بدن.
• داروهای عمومی و شخصی.

کیت بقا (کیف لوازم ضروری)

علاوه بر کیت کمک‌های اولیه، کیت بقا نیز یکی از لوازمی است که هر کوه‌نورد باید با خود به همراه داشته باشد. در زیر لیست برخی از لوازم مورد نیاز آورده شده است:

• غذاهای خشک فاسدنشدنی.
• دستمال مرطوب، زیپ‌کیپ، فویل آلومینیومی، پتوی نجات، چند عدد کیسه نایلون، لوازم بهداشتی.
• نخ و قلاب ماهیگیری، قیچی کوچک، ناخن‌گیر، نخ و سوزن، سنجاق قفلی، ۱۰ متر نخ یا بند با قطر ۳ میلی‌متر.
• آتش‌زنه، چخماق آتش‌زنه، فشفشه (موشکی)، کبریت ضدآب، شمع کوچک.
• قطب‌نما، مداد، کاغذ و خودکار، لوازم اعلام خبر.
• سوت، آچار نینجا، آیینه کوچک، چاقوی چند منظوره.
• باتری اضافی چراغ‌قوه، بند کفش اضافه، جوراب اضافه.

کبریت را داخل کاغذ یا روزنامه پیچیده و بعد از گذاشتن آن داخل یک کیسه‌ی نایلونی، آن را با نخ ببندید.
همیشه دو کبریت یکی در کوله‌پشتی و یکی در جیب لباس‌تان به همراه داشته باشید.

لوازم بهداشتی

علاوه بر لوازم بهداشتی مختصری که در کیت بقا آماده کردیم، بهتر است موارد زیر را نیز بعنوان لوازم بهداشتی به همراه داشته باشید:

• کرم ضد آفتاب با حداقل ضریب حفاظتی ۳۰ (SPF 30 به بالا)
• دستمال کاغذی یا پارچه‌ای
• صابون خمیری
• مسواک

باتون (Trekking Pole)

باتون یا باتوم (غلط مصطلح) که با نام‌های چوب یا عصای کوه‌نوردی نیز شناخته می‌شود، جهت پیمایش مسیرهای شیب‌دار ویا کمک به برف‌کوبی استفاده می‌گردد. در زیر اجزای اصلی باتون آورده شده است که هنگام خرید باید به آن‌ها دقت کنید:

• بند حمایت: تسمه‌ای قابل تنظیم در قسمت بالایی باتون که در هنگام پیمایش، دست از زیر داخل آن قرار گرفته تا فشار وارده بر مچ دست، تقسیم و پخش شود.
• دسته‌ی باتون: محل قرارگیری دست در هنگام پیمایش که جنس این قسمت از نظر خشکی و نرمی، میزان سرد شدن، جذب تعرق کف دست‌ها و… باید مورد توجه قرار گیرد.
• بدنه‌ی اصلی: معمولا از ۲ یا ۳ قطعه از جنس آلیاژ آلومینیوم یا فیبر کربن تشکیل شده، در برابر فشار و خم شدن مقاوم بوده و با چرخاندن هر قطعه ویا با استفاده از کلیپس‌های قفل‌شونده، باز و بسته می‌شوند.
• گُل باتون: قطعه‌ای پلاستیکی که در قسمت پایین باتون مانع از فرو رفتن بیش‌ازحد باتون در برف یا خاک نرم می‌گردد.
• سخمه: در انتهای پایینی باتون قرار داشته و مدام با سطح زمین در تماس است. سخمه باید از جنسی بسیار مقاوم و سخت تهیه شده باشد.
• محافظ سخمه: قطعه‌ای پلاستیکی که جهت ایمنی بیشتر و جلوگیری از آسیب زدن به لوازم ویا اشخاص در هنگام نصب باتون روی کوله برروی سخمه قرار می‌گیرد.

هیچ‌گاه مفاصل و اتصالات باتون را روغن‌کاری نکنید. چراکه این مفاصل در اثر لغزندگی روغن، محکم نمی‌شوند.

طناب انفرادی

طناب انفرادی مورد نیاز کوه‌پیمایی، طنابی است به قطر ۷ میلی‌متر و طول ۶ متر.
طناب‌ها باید حتما تاییدیه‌ی «اتحادیه‌ی جهانی کوه‌نوردی (UIAA)» را داشته و بهتر است از استاندارد «اتحادیه‌ی اروپا (CE)» نیز برخوردار باشند.

طناب‌ها از نظر نوع ساخت به دو دسته‌ی کشسان (داینامیک یا Dynamic) و ناکشسان (استاتیک یا Static) تقسیم می‌شوند. طناب انفرادی کوه‌پیمایی باید از نوع کشسان یا داینامیک باشد.

نگهداری از طناب

• گره‌های طناب خود را بعد از هر بار استفاده باز کنید.
• طناب خود را درون یک کیسه که منافذ عبور هوا داشته باشد، به دور از گردوخاک، در یک محل خشک و در سایه نگه‌داری کنید. طناب خود را زیر لوازم دیگر قرار ندهید.
• طناب خود را به مدت زیاد، در معرض نور مستقیم خورشید قرار ندهید.
• مراقب باشید روی طناب پا گذاشته نشود.
• مراقب باشید طناب شما روی لبه‌ی تیز سنگ‌ها قرار نگیرد. چنانچه روکش طناب آسیب ببیند و هسته‌ی آن که به رنگ سفید است آشکار شود، هشدار جدی برای تعویض طناب است.
• با مواد شوینده‌ی شیمیایی طناب خود را نشویید. جهت شستشوی طناب فقط از آب ولرم و محلول‌های مخصوص شست‌شوی طناب استفاده کرده و پس از شستشو، آن را در مجاورت باد، در سایه و به دور از حرارت و نور خورشید خشک کنید.
• طناب خود را به هیچ‌کس قرض ندهید. برای طناب خود یک دفترچه درست کرده و تمام تاریخ‌ها و موارد استفاده از آن را یادداشت نمایید.
• از طناب خود بجز موارد کوه‌نوردی استفاده نکنید.

کارابین (Carabiner یا Karabiner)

کارابین‌ها از آلیاژ آلومینیوم ساخته می‌شوند و وسیله‌ایست برای اتصال ابزار کوه‌نوردی به هم.
کارابین‌ها، انواع و اشکال مختلف و کاربردهای متفاوتی دارند که نوع دی (D) و گلابی آن مرسوم‌تر هستند.

روی کارابین‌ها حتما باید علائم استاندارد «اتحادیه‌ی جهانی کوه‌نوردی (UIAA)» و استاندارد «اتحادیه‌ی اروپا (CE)» حک شده باشد. همچنین مقاومت کارابین (میزان وزن و فشاری که می‌تواند تحمل کند) برروی بدنه‌ی آن نوشته شده که باید به آن توجه کنید.

از پرتاب کارابین و دیگر ابزارهای فنی خودداری کنید. چرا که در زمان اصابت با زمین، ممکن است از داخل دچار شکستگی شده و قابل دیدن نباشد.

بیشتر بدانیم: کدام کارابین مناسب شماست؟