اصطلاحات و بخش‌های مختلف کوه در کوه‌نوردی

کوه‌نوردان هنگام تعریف کردن خاطرات یا اشاره کردن به آدرس‌های کوهستان، از زبان و اصطلاحات خاص خودشان استفاده می‌کنند. همچنین، در زمان بروز حادثه و درخواست امداد، با شناخت بخش‌های مختلف کوه می‌توانید راحت‌تر و بهتر موقعیت خود را گزارش دهید.
در این مقاله با بخش‌های پایه و ابتدایی کوه آشنا خواهیم شد.

منابع: فدراسیون کوه‌نوردی و صعودهای ورزشی – WIKIPEDIA

کوه (Mountain) و تپه (Hill)

برجستگی و بلندی‌هایی که نسبت به زمین‌های اطراف خود بیشتر از ۶۰۰ متر ارتفاع داشته باشند، «کوه» و کمتر از ۶۰۰ متر «تپه» نامیده می‌شوند. کوه‌ها معمولا دارای شیب تند و بیشتری نسبت به تپه‌ها هستند.

قله (Top, Peak, Summit)

بلندترین نقطه‌ی کوه را قله می‌نامند. برخی از کوه‌ها دارای چند قله هستند که بلندترین آنها قله‌ی اصلی و قله‌های کوتاه‌تر آن قله‌های فرعی نامیده می‌شوند.

یال (Ridge) و خط‌الراس (Divide)

یال محل اتصال دو دامنه‌ی شیب‌دار در بالاترین نقطه است و به بلندترین یال که معمولا بین دو قله واقع شده و محل تقسیم آب باران است، خط‌الراس گفته می‌شود.
در توپوگرافی با نام‌های آب‌پخشان (Water Divide)، Ridgeline، Drainage Divide، Watershed، Water Parting یا Height of Land شناخته می‌شود.

آب‌های سرازیر شده در دو طرف خط‌الراس اصلی به دو حوزه‌ی آب‌ریز جداگانه وارد می‌شوند؛ درحالی‌که در خط‌الراس‌های فرعی، آب‌های دو سوی خط‌الراس درنهایت به هم پیوسته و در یک حوزه‌ی آب‌ریز جاری می‌شوند.

معمولا در زبان عامیانه به خط‌الراس اصلی، «خط‌الراس» و به خط‌الراس‌های فرعی، «یال» گفته می‌شود.

خط‌القعر (Valley Line)

خط‌القعر، ژرف‌گاه (Trough Line) یا تالوِگ (Thalweg یا Talweg) خطی فرضی است که از بهم پیوستن عمیق‌ترین نقاط بستر یک رودخانه یا دره تشکیل می‌شود؛ که معمولا از خط‌الراس یا قله شروع شده و به سمت پایین ادامه دارد.

گردنه (Pass)

پایین‌ترین و کم‌ارتفاع‌ترین ناحیه‌ی خط‌الراس را گردنه یا گذرگاه می‌نامند. معمولا برای عبور از رشته‌کوها، از گردنه بعنوان راحت‌ترین مسیر استفاده می‌شود.

دره (Valley)

دره محل اتصال دو دامنه‌ی شیب‌دار در پایین‌ترین نقطه است که معمولا محل عبور رودخانه‌های دائمی یا فصلی هستند.

صخره (Rock)

سنگ یکپارچه و بزرگی که با یک طول طناب (۵۰ متر) بتوان آن را صعود نمود، صخره نامیده می‌شود.

دیواره (Wall یا Escarpment)

مناطقی از جنس سنگ‌های یکپارچه که برای صعود آن به بیش از یک طول طناب (۵۰ متر) نیاز باشد.

گُرده (Flank یا Arête)

یال‌هایی باریک با شیب زیاد، معمولا از جنس سنگ و صخره که دو دره را از هم جدا می‌کند.

مسیر پاکوب (Path) و مالرو

در مناطق کوهستانی، به مسیرهایی که در اثر رفت‌وآمد انسان (کوه‌پیمایان و کوه‌نوردان) ایجاد شده باشد، «پاکوب» و به مسیرهایی که بعلت عبور حیوانات اهلی بوجود آمده، «مالرو» گفته می‌شود.

مسیرهای پاکوب در زبان انگلیسی با نام‌های Trail, Track, Footpath, Walking Trail, Nature Trail شناخته می‌شود.

مارپیچ یا زیگزاگ (Zigzag)

بیشتر کوه‌پیمایان برای بالا رفتن یا پایین آمدن از شیب‌های تند، جهت کاهش شیبِ مسیر، بصورت مارپیچ (به سمت چپ و راست، متمایل به بالا یا پایین) حرکت می‌کنند؛ که به این نوع مسیرها، زیگزاگ گفته می‌شود.

کمربُر، بغل‌بُر یا تراورس (Traverse)

حرکت عرضی در یک مسیر تقریبا افقی بدون تغییر در ارتفاع را «تراورس»، «کمربر» یا «بغل‌بر» می‌گویند.

شن‌اسکی

جان‌پناه، پناهگاه و قرارگاه

جان‌پناه (Refuge Hut) ساختمانی است کوچک در ارتفاعات نسبتا بالا، معمولا تنها بوسیله‌ی پیاده‌روی قابل دسترس است و با کمترین امکانات جهت اقامت‌های اضطراری استفاده می‌شود.

پناهگاه (Shelter) ساختمانی است بزرگ‌تر از جان‌پناه، واقع در ارتفاعات متوسط که از آن به‌عنوان محل اسکان و استراحت کوه‌پیمایان و کوه‌نوردان استفاده می‌شود.

قرارگاه (مجتمع کوه‌نوردی) ساختمان و پناهگاهی است مجهز و دارای امکانات اولیه مانند برق، آب و…

جان‌پناه و پناهگاه در زبان انگلیسی با نام‌های زیادی شناخته می‌شود.
از جمله: Mountain Hut, Alpine Hut, Mountain Shelter, Mountain Refuge, Mountain Lodge, Mountain Hostel.